E-ticaret kanun teklifinin komisyon görüşmelerinde konuşan Kenanoğlu: Tüketici şikayetleri dikkate alınmıyor!
Halkların Demokratik Partisi (HDP) İstanbul Milletvekili Ali KENANOĞLU, elektronik ticaretin düzenlenmesine ilişkin kanun teklifinin TBMM Sanayi, Ticaret, Enerji, Tabii Kaynaklar, Bilgi ve Teknoloji Komisyonu görüşmelerinde konuştu. Kanun teklifinin hazırlık sürecinde tüketici şikayetlerinin yeteri kadar dikkate alınmadığını belirten Kenanoğlu, esnafın ve küçük işletmelerin AVM’ler ve e-ticaret tekelleri karşısında korumasız bırakıldığını ifade etti. Rekabet Kurumu’nun görevini yapmadığına dikkat çeken Kenanoğlu, kanunların geneli kapsayarak kalıcı ve etik kurallar çerçevesinde düzenlenmesi gerektiğini söyleyerek sözlerini tamamladı.
Konuşma tutanak metni ve videosu aşağıda yer almaktadır.
29.06.2022 tarihli SANAYİ, TİCARET, ENERJİ, TABİİ KAYNAKLAR, BİLGİ VE TEKNOLOJİ KOMİSYONU
Konuşmacı: ALİ KENANOĞLU Seçim Çevresi: İSTANBUL
ALİ KENANOĞLU (İstanbul) – Sayın Başkan, sayın vekiller, Sayın Bakan ve tüm hazırunu saygıyla selamlıyorum.
Evet, hem kanun teklifinin çalışma yöntemi, geliş yöntemi açısından eleştirilerimizi, itirazlarımızı ve hem de içeriğiyle ilgili eleştirilerimizi ve itirazlarımızı dile getireceğiz.
Öncelikle, şunu ifade edeyim, tabii ki yani Meclis gruplar üzerinden çalışıyor, grup başkan vekillerinin vardıkları bir uzlaşma neticesinde de bu kanun ivedilikle buraya getirildi. Bunu anlıyoruz ancak bir bütün olarak kanun yapma tekniği açısından da Meclisin, Parlamentonun ve Komisyonumuzun verimli çalışması açısından da bu yöntemin sağlıklı bir yöntem olmadığını, sürekli kanunlar üzerinde yeniden yeniden düzenleme yapmak zorunda kaldığımızı ifade etmek isterim, bu gerekçelerden kaynaklı olarak.
Şimdi, bahsetmiş olduğumuz sistem eleştirisinde -yani kanun teklifinin içeriğine girmeden önce söyleyeyim- esasında, parlamenter sistemin iyi olduğunun en iyi örneği sizsiniz Sayın Bakan çünkü Parlamentodan giden bir Bakan olarak Parlamentoya karşı sorumluluk hissini her zaman hissediyorsunuz ve açıkçası, bir kanun görüşmesinde ilk defa bu Komisyonda bir Bakan görüyorum ben. Bilmiyorum, benim olmadığım toplantılarda bakan geldi mi? Zannetmiyorum, gelmediğini de aşağı yukarı biliyorum. Dolayısıyla, siz bizim karşımızda parlamenter sistemin iyi bir örneği olarak durmaya devam ediyorsunuz, bunu söyleyelim.
HAMZA DAĞ (İzmir) – Belki ilerde bakan da yapabiliriz sizi.
ALİ KENANOĞLU (İstanbul) – Bu anlamda, sizlere yönelik bu konudaki memnuniyetimizi de ifade etmek isterim
Şimdi, tabii şöyle bir durum var, bu kanunla ilgili düzenleme esasında “pazar yeri” diye ifade edilen kurumlar ile “üretici ya da satıcı” diye ifade edilen kurumlar arasındaki ilişkileri düzenliyor. Bu ilişkilerin düzenlenmesindeki gerekçeler ve düzenlemelere yönelik bir itirazımız yok yani rekabet açısından ve benzeri düzenlemeler açısından olması gereken işler yapılıyor. Bizim ifade ettiğimiz, olması gereken eksiklikler var. Şimdi, öncelikle, burada olması gereken şu: Evet, doğru, bu pazar yerlerini kontrol etmek ve bunların tekelleşmesini, rekabetin ortadan kaldırılmasını engellemek gerekiyor ama bunları sağlarken bu firmaların itirazlarını da bizim bilmemiz gerekiyordu. Yani bahsetmiş olduğumuz tekelleşmeyi sağlayan bu pazar yerleri acaba hangi konularda bu kanunlara itiraz ediyorlar? Açıkçası bunu biz bilmiyoruz. Örneğin, şimdi, Ayhan Bey, firmalardan bir tanesinin kanunla ilgili yoğun eleştirilerini ifade eden bir metin gösterdi; benim elimde de henüz yok o. Ancak şu, yani tabii ki biz bu kanunlarla birtakım esnafın, üreticinin, tüketicinin haklarını koruyacak çalışmalar yapacağız ama bütün bunları hem Anayasa ve yasalara uygun bir şekilde hem de piyasa koşullarına uygun bir şekilde yapma zorunluluğumuz da var. O nedenle, bu itirazların aslında nelere ilişkin olduğunu öğrenme şansımız olmadı. Anladığım kadarıyla firmaların şu anda burada temsilcileri de yok.
Diğer bir sorunumuz da şu: Örneğin, bu kanunda tüketicilerin de e-ticaret üzerine şikâyetleri var, tüketicilerin de bu e-ticaret üzerine yapmış oldukları şikâyetlerin düzenlenmesi ve ele alınması gerekirdi. Örneğin, tüketiciler açısından e-ticarette en çok yaşanan sorunlara hızlıca baktığımızda yüzde 45’i yavaş teslimattan şikâyet ediyor, yüzde 42’si yanlış veya hasarlı ürün tesliminden şikâyet ediyor, yüzde 24’ü web sitelerindeki teknik arızlardan şikâyet ediyor. Ben de bir tüketici olarak yani e-ticaret üzerinden tüketim yapan biri olarak şunu söyleyeyim: Bazen bu web sitelerindeki teknik arızaların da kimi dönemlerde bilinçli olarak yapıldığı yönünde aile bireylerimizden bize ifadeler geliyor. İşte, indirim dönemlerinde veya benzeri dönemlerde böyle bir manipülasyon yapıyorlar; şu kadar indirim yapacağız, bu kadar indirim yapacağız, bir bakıyorsun belli bir süre sonra sitede teknik arıza oluşmuş, aslında başka bir manipülasyonu devreye sokuyorlar. Şimdi, şikâyet ya da iadedeki zorluklar üzerine de yüzde 20’lik bir şikâyet var tüketiciler tarafından yani ürünü iade etme konusunda ve şikâyetlerinin dikkate alınmaması konusunda da tüketici şikâyetleri var. Yüzde 13 oranında da garanti koşulları ve haklara ulaşma zorluğu yaşadıklarını ifade ediyorlar. Yüzde 11 oranında da bu siteler üzerinden bir dolandırıcılık meselesi olduğu ifade ediliyor ve beklenmeyen işlem ve ürünlerdeki hatalı teslimatlar üzerinden de…
TİCARET BAKANI MEHMET MUŞ – Pazar yerleri mi yoksa e-ticaret yapan firmalar mı?
ALİ KENANOĞLU (İstanbul) – Bunlar büyük oranda pazar yerleriyle ilgili şikâyetler. Çünkü şimdi doğal olarak insanlar pazar yerlerinden alışveriş yaptıkları için şikâyetler de genel olarak pazar yerlerine yönelik yapılıyor.
TİCARET BAKANI MEHMET MUŞ – Bir kısmını aslında hafifletiyoruz.
ALİ KENANOĞLU (İstanbul) – Evet, yani bunların tabii… Şunu biz bilemiyoruz, muhatap pazar yeri ama bu üreticiden yani satıcıdan mı kaynaklanıyor, doğrudan pazar yerinin kendisinden mi kaynaklanıyor? Bu bilgiye sahip değiliz ancak ürün teslimatında ve beklenmeyen şekilde ürünlerin gelmesiyle ilgili olarak da yüzde 7’lik bir şikâyet var. Yani dememiz o ki esasında bu mesele ele alınırken yani e-ticaret meselesi düzenlenirken tüketicilerinde bu konudaki şikâyetleri dikkate alınarak bunların üzerinden de bir düzenleme yapılması gerekirdi bu kanun çerçevesinde. Bu vesileyle bunun eksikliğini dile getirmek istiyoruz.
Şimdi, diğer bir mesele, herkesin her şeyi satması sorunun dile getirildi burada. Tabii, bizim… Şöyle bir şey de var, 8 tane firma saydınız, daha doğrusu bize vermiş olduğunuz bu düzenlemeyle ilgili firmalarda…
TİCARET BAKANI MEHMET MUŞ – En büyüklerini…
ALİ KENANOĞLU (İstanbul) – Evet, 8 tane firma. Örneğin, bu firmalara böyle bir baktık, bildiğimiz kadarıyla, büyük çoğunluğu da yerli sermaye değil yani ya da satın alınmış yabancılar tarafından. Yani bu, çok ticaret yapan, çok hacimli pazar yerlerinin neredeyse tamamına yakını da yabancı menşeli ya da yabancılar tarafından satın alınmış firmalar, yerli firmalar değil. Bunu da şunun için ifade ediyoruz: Bizim, esnafı korumak gibi bir görevimiz de var yani dünyanın çeşitli ülkelerinde buna yönelik tedbirler alınıyor. Örneğin, bu konuda bizim en çok eleştirdiğimiz konulardan bir tanesi tabii ki e-ticaretin bunda büyük etkisi var ve bir taraftan da örneğin AVM’ler 2’nci sırada ve 3’üncü sırada da zincir marketler… Şimdi, AVM’ler Türkiye’de o kadar çok var ki ve her gün, neredeyse yirmi dört saat açıklar, çok kısa bir kapanma süreleri haricinde; üç yüz altmış beş gün boyunca AVM’ler açık. Bunlar ve şehir merkezlerinde oluşan AVM’ler, bu konuda esnafın ticaret yapabilme, rekabet edebilme, ayakta kalabilme imkânlarını da ortadan kaldırıyor.
Yine, zincir marketler, 2 bin kişinin yaşadığı, 3 bin kişinin yaşadığı yerlerde, beldelerde dahi market açmış durumdalar ve oradaki esnafın da, yerel işletmecilerin de ayakta kalmasına imkân tanıyamaz vaziyetteler. Oysa bu konuyla ilgili çeşitli ülkelerde yapılan uygulamalarda örneğin AVM’lere de sınırlar getiriliyor ve bu zincir marketlere de çeşitli sınırlar getiriliyor yerel işletmecileri koruyabilmek açısından. Tabii, AVM’lerin yol açtığı başka sorunlar da var yani örneğin bir enerji krizi içerisinde yaşıyoruz, hem dünya olarak hem ülke olarak bir enerji kriziyle karşı karşıyayız ve enerjinin üretimdeki maliyeti, pahalılığı ve benzeri üzerinde de şikâyetlerimiz var. Şimdi baktığınız zaman, bir konutun, yani bir AVM’nin tükettiği elektrik, ısınma ve benzeri yakıtların tamamını -bütünüyle, yani elektrik de dâhil olmak üzere- orana vurduğunuz zaman, konutlarla kıyasladığınız zaman, arada çok ciddi farklar ve zafiyet oluşturuyor. Dolayısıyla, bu AVM’ler sorunu, başlı başına bir sorun olarak duruyor. Hani bu anlamıyla e-ticaretteki sorunla birlikte buna da dikkat çekmek isterim.
Şimdi, diğer taraftan, Rekabet Kurumu; evet, Rekabet Kurumu üzerinde tartıştığımız bir kurum. Bu kanunda da Rekabet Kurumunun esasında tam olarak işlevini yerine getirmemesi, getirememesinden kaynaklı olarak bir düzenleme de söz konusu. Rekabet Kurumunun biz uzunca süredir Türkiye’de işlerini layıkıyla yapmayan bir Kurum olduğunun eleştirisini yapıyoruz. Bunun en başta örneğini de… Örneğin, Rekabet Kurumu, basındaki tekelleşmeye yönelik sadece seyrediyor. Yani şu an Türkiye’deki medya kuruluşlarının tekelleştiğinin hepimiz farkındayız; hem sermaye ortaklığı açısından tekelleştiğini hem de yayın açısından tekelleştiğini biliyoruz. Bu konuda Rekabet Kurumunun uzunca süredir görevini yerine getirmediğini biliyoruz ve bu eleştirilerimizi yapıyoruz. Bu kanun çerçevesinde de esasında Rekabet Kurumunun işlevsel hâle getirilmesini, Rekabet Kurumuyla ilgili kanunda gerekli düzenlemelerin yapılması gerekiyorsa o düzenlemelerin yapılarak Rekabet Kurumunun hakikaten kendi görevini yerine getirmesini sağlamamız gerekiyor. Ancak gördüğümüz kadarıyla, Rekabet Kurumunun işlevini yerine getirememesinden kaynaklı olarak bu kanunla ilgili çeşitli düzenlemeler yapmak durumunda kalıyoruz.
Söyleyeceklerimiz esasen bunun üzerine kurulu, biz nihayetinde şunu ifade ediyoruz: Kanunların kalıcı olması, geneli kapsaması, Anayasa ve yasalara uygun olması, etik kurallar çerçevesinde olması ve en önemlisi de tüketicinin haklarını koruyan noktada, tüketicilerin de bu kanunlarla etkileşimini dikkate alacak şekilde düzenlenmesi gerekiyor.
Bu eksiklikleri ifade etmek istiyoruz ve teşekkür ediyoruz, sağ olun.
