Hubyar Sultan’ın doğduğu köy ve Babasının, Dedesinin ismi
Bugün Türbesi Tokat Almus Hubyar Köyünde bulunan Hubyar Sultan’ın nerede doğduğu ve yaşamı gizemini en çok koruyan konuların başında geliyor.
Bu konuyla ilgili anlatılan rivayetler; Hubyar Sultan’ın Horasan’dan geldiği ve Hace Bektaş Veli’nin görev taksiminde yolu alıp atılan ökseğinin Tekeli dağına düşmesiyle birlikte burayı kendisine yurt edindiği ve dergâhını buraya kurduğu yönündedir. [1]
Oysa bugün Hubyar köyünde türbesi bulunan Hubyar Sultan’ın 16. yy da yaşadığı, Osmanlı’ya karşı yürütülen Celali İsyanlarına katıldığı, 1554 yılında Hubyar köyünde yerleşik olduğunu ve 1582 yılında hakka yürüdüğünü elimizdeki belgelerden bilmekteyiz.[2]
Bu durumda rivayetlerde anlatılan Hubyar Sultan’ın yaşamı hakkında elimizde hiçbir yazılı belge bulunmamaktadır. Rivayetlerde anlatılan Hubyar Sultan’ın bugün Hubyar köyünde türbesi bulunan Hubyar Sultan’ın Atalarından olabileceğini kabul etmek durumundayız. Aksi takdirde dilden dile anlatıla gelen rivayetleri yok saymak durumunda kalacağız ki bunlar Hubyar Ocağı içerisindeki en güçlü anlatımdır.
Biz Hubyar Sultan’ı anlatırken yaşamını bildiğimiz, bugün Hubyarlıların Atası olan ve türbesi bilinen, ziyaret edilen, adaklar adanıp lokmalar sunulan Hubyar Sultan olarak kabul etmek durumundayız.
Yaşamı belgeli olan Hubyar Sultan’ın 16. Yy da yaşadığını kesin olarak bilmekteyiz. Peki, Hubyar Sultan nerede doğmuştur, babasının dedesinin adı nedir?
Bu konuya ilişkin elimizde birçok belge bulunmaktadır. Bu belgelerden Hubyar Sultan’ın bugün Tokat’ta tozanlı vadisinde bulunan ve Almus ilçesine bağlı Değeryer köyünde ( bugünkü adı Çayönü) doğup büyüdüğünü, dahası Babası, Dedesi ve Dedesinin Babasının da Değeryer köyünde doğup yaşayıp hakka yürüdüğünü görebilmekteyiz.
Hubyar Köyünün hemen altında ve tozanlı vadisinde yer alan Değeryer köyünü ziyaret ettiğimizde köyün ilk girişinde bugün Muhtar olan ve namı değer Cimit – Halil Özmen’in evinin karşısındaki boş arazinin de Hubyar Sultan’ın doğduğu evin yeri olduğu söylenmektedir.
Muhtarla yaptığımız sohbetlerde buraya ev yapılamadığını bir defasında yapılmaya kalkışıldığını ancak yıkıldığını söylemektedir. Buranın kutsal bir yer olduğu konusu Muhtar Cimit’te köyde söylenceler olduğunu anlatmaktadır.[3]
Elimizde bulunan Başbakanlık Osmanlı Arşiv belgelerine göre Hubyar Sultan’ın 1520 yılında Değeryer köyü halkından bir kişi olarak kayda girdiğidir. [4] Söz konusu bu belge Değeryer köyüne ait bir maliye belgesi olup köydeki haneleri yazmaktadır. Burada Hubyar Sultan için “Hubyar veled-i Yar Ahmet” yani “Yar Ahmet oğlu Hubyar” denilmektedir. Bu belgeyle Hubyar’ın babasının isminin Yar Ahmet olduğunu anlıyoruz. Bu belgeyle Hubyar’ın 1520 tarihinde Değeryer köyünde yerleşik olduğunu da anlıyoruz.
Yine elimizdeki 1485 tarihli Değeryer köyüne ait arşiv belgesinde Yar Ahmet’in Babsının yani Hubyar Sultan’ın Dedesinin isminin Mustafa olduğunu anlıyoruz. [5] Bu belgede Değeryer köy halkından olan Yar Ahmet için “Yar Ahmet veled-i Mustafa” yani “Mustafa oğlu Yar Ahmet” diye bahsetmektedir. Bu belgeyle Hubyar Sultan’ın Değeryer köyünde doğduğunu ve Babası olan Yar Ahmet’in de Değeryer köyünün yerleşik hanelerinden birisi olduğunu görüyoruz.
Yine elimizdeki 1455 tarihli Değeryer köyüne ait arşiv belgesinde ise Hubyar Sultan’ın Dedesi olan Mustafa’nın Babasının ismini öğreniyoruz. [6] Söz konusu belgede Mustafa için “Mustafa veled-i Musa” yani “Musa’nın oğlu Mustafa” denilmektedir.
Böylelikle Hubyar Sultan’ın tozanlı vadisinde ve şimdiki Hubyar Köyünün altında bulunan Değeryer köyünde doğduğunu, Babasının isminin Yar Ahmet, Dedesinin isminin Mustafa ve Dedesinin babasının isminin ise Musa olduğunu ve hepsinin de Değeryerde doğup büyüdüğünü ve yaşayıp göçtüğünü öğrenmiş oluyoruz.
Günümüzde Hubyar Köylülerine Hubyar Sultan’ın Değeryerli olduğunu söylesek herhalde herkes dalga geçtiğimizi söyler. Çünkü bir Sünni köyü olan Değeryer’i Hubyar’ı taşlayan ve Değeryerde kalmasına, o bölgede konaklamasına müsaade etmeyen bir köy olarak bilirler. Bütün bu belgeler ne kadar doğruysa Hubyar Sultan’ın atının taşlanması ve kendi köylüleri tarafından köyden uzaklaştırılması rivayetleri de o derece doğrudur.
Köyümüze ziyarete gelen taliplerimizin Değeryer’den geçerken yüzlerini çevirerek geçtiklerini Hubyar köyünde doğup yaşayan herkes bilmektedir. Peki bu olay nedir ve nasıl böyle bir durum yaşanmıştır? Hubyar Sultan’ın 1520 yılında Hubyar köyünde yaşadığını bilmekteyiz daha sonrasında Hubyar’ın Celali isyanlarına katılması, arkasından gelen büyük kıyım ve baskılarla Değeryer köyünün asimilasyona boyun eğdiğini ve Sünnileştiğini görebiliyoruz.
Zira elimizdeki 1455, 1485, 1520 tarihlerindeki Değeryer köyüne ait belgelerdeki isimler ile sonrasındaki nüfus belgelerinde; örneğin 1838 tarihli belgedeki köy halkının isimlerine baktığımız zaman değişimi, dönüşümü görebiliyoruz. [7]
Hubyar ve Atalarının yaşadığı 1455, 1485, 1520 tarihlerinde Değeryer Köyünde Alevilerce tercih edilmeyen Ebubekir, Ömer ve Osman isimlerine rastlanmamaktadır. Oysa 1838 tarihinde bu isimlerin bolca bulunduğun görebilmekteyiz.
Hubyar Sultan ve Ataları değeryerlidir ama Değeryer Köyü de o tarihlerde bir Alevi köyüdür, daha sonra Devletin baskısı, asimilasyon politikaları sonucunda Hubyar Sultan gibi Osmanlı’ya baş kaldıran birisini köylerinde barındırmak istememiş ve atını taşlayarak köyden uzaklaşmasını sağlamışlardır. Hubyar Sultan’da o tarihlerde hiçbir yerleşim olmayan bugünkü Hubyar Köyü sınırları içerisinde bulunan Gürgençukuruna daha sonra da bugünkü Hubyar Köyünün bulunduğu topraklara yerleşmiş ve Zaviyesini – Tekkesini, Köyünü buraya kurmuştur.
Ali Kenanoğlu
18.09.2016
Alikenanoglu.net
[1] Hubyar Sultan Ocağı ve Beydili Sıraç Türkmenleri (A. Kenanoğlu – İ. Onarlı)
[2] A.g.e
[3] Değeryer köy (Çayönü) muhtarı Halil Özmen (Cimit)
[4] BOA Tapu Tahrir 79 s.107
[5] BOA Tapu Tahrir 19 s. 542
[6] BOA Tapu Tahrir defteri – Değeryer
[7] Tozanlı – Doğanşar soy kütüğü S. 174 – 179 ( Fikri Karaman )
