(Güncellendi)
Aşa Bacı’yı kimler şikâyet etti?
Daha evvelki yazılarımızda Anşa Bacıyı şikayet edenlerin Zile İğdir ve Ağılcık köylülerinin olduklarını yazıp bu şikayetle Hubyar Dedelerinin bir alakası olmadığını yazmıştık. Ancak 27 Haziran 1887 tarihli belgedeki bir ayrıntı tüm bu yazdıklarımızı değiştirmemize neden oldu.
Söz konusu belgede Anşa Bacı’nın bizzat Hubyar Dedelerinden Ali Efendi tarafından şikâyet edildiği yazılmaktadır. Üstelikte Ali Efendi bu şikayeti bizzat İstanbul’a giderek yapmıştır. Ali efendinin yanında Çaylı karyesinden Sürgel oğlu Hüseyin, Haruk karyesinden ismi meçhûl bir adam ve Niksar ovasından Göçoğlu namındaki şahıslar bulunmaktadır.
İlk ve esas şikayetin bu olduğunu diğer şikayetlerin bu şikayete bağlı olduğunu ve diğer şikayetleri körüklediği dahası organize bir dizi şikayet olduğunu söyleyebiliriz.
Anşa Bacı’yı şikâyet edenler
Anşa Bacıyı şikâyet edenler ile yalancı şahitlik yapanlar ilgili mahkeme kayıtlarında gayet net bir şekilde ortaya çıkmaktadır.
İlk şikayeti yanındaki kişilerle birlikte Hubyar Köyünden Ali Efendinin yaptığını 27 Haziran 1887 tarihli belgeden öğreniyoruz.
Söz konusu belgede; “ Zâten Tozanlı nâhiyesinde Hobyar Tekyenîşîni Ali Efendi’ye tâbi’ olup da daha sonra vazgeçen yani ayrıca baş çekerek bir daha âdetleri üzre hediyelerini göndermeyen ve etrafdan gönderilmemesine sebebiyet veren Zile’nin Karşıpınar ve Acısu karyelerinden ve Sarrâc kabîlesinden Tablacı Veli karısı Ayşe Bacı …… menfaatlarına dokunduğundan merkûm Ali Efendi ve Kazâbâd nâhiyesinin Çaylı karyesinden Sürgel oğlu Hüseyin ve Haruk karyesinden ismi mechûl bir adam Niksar ovasından Göçoğlu Dersaâdet’e durumu arz edip işte bu sebepten emirler gelerek haklarında inceleme yapılmakta olduğu …” demektedir.
Yine Anşa Bacıyı şikâyet edenlerin başını Sünni olan Zile İğdir köylüleri ve Ağılcık köylüleri gelmektedir. Bu köylerden şikâyetçi olanlar da öyle sıradan köylüler değil bizzat bu köylerin Muhtarı, Naihiye Müdürü, İmamı yer almaktadır. Şikâyetin başlangıcını ve özünü bu kişiler oluşturmaktadır. Diğer kişiler ise bu kişilerin şikâyetlerini desteklemek için sunulan dilekçe ve şahitliklerden oluşmaktadır.
9 Haziran 1887 tarihli şikâyet dilekçesindeki isimler şöyle sıralanmaktadır;
İğdir nâhiyesi Müdîri,
İğdir karyesi hânedânı Mehmed Kahyâ,
İğdir İmamı Mehmed,
İğdir Muhtarı Ömer,
Ağılcık Muhtarı Mehmed,
Muhtar-ı Evvel der-karye-i Karaşeyh.
23 Mayıs 1887 tarihli belgedeki şikayetçiler;
Zileli İbrahim Tevfik
Zileli Mehmed Arif
Bu iki kişinin şikayetleri de yargılamayı belirleyen şikayetlerden olmuştur.
Bu şikayetleri desteklemek için şahitlik edenler ve şahit oldukları söylenen kişiler bulunmaktadır bunlar da şöyle sıralanmaktadır;
28 Haziran 1887 tarihli belgedeki isimler;
Zile kazâsında İğdir karyesinden Kavık Beşe oğlu müteveffâ Mehmed’in zevcesi Ayşe bint-i İbrahim sin: 45
Karye-i mezbûrdan Kürd Ömer’in gelini Mustafa’nın zevcesi Asife bint-i Hasan sin: 35
Karye-i mezbûrdan İmamoğlu müteveffâ Ömer’in zevcesi Elife bint-i Ömer sin: 30
Bu üç kadın Anşa Bacı’nın askerler tarafından Karşıpınar’dan alınıp Tokat’a götürülmesi için o kişinin Anşa Bacı olduğunu tespit etmek amacıyla tanıklık etmişlerdir.
—————
İsa karyesinden Çehgânoğlu Ömer ve Halil ve İşaoğlu
———–
1 Temmuz 1887 belgedeki isimler;
… Değerye karyesinden Mehmed Efendi ve Hüseyin Kahyâlar Değerye karyesinden Kara Ahmed oğlu Ahmed Usta’dan rivâyeten merkez müdîri Hamza Bey ve kayınbiraderi ve refîkim Ömer Efendi ve Kerim’in yanlarında söylemişlerdir
30 Haziran 1887 tarihli belgedeki isimler;
… Ağılcık karyesinden Çobanoğlu Küçük Abdullah Zile’nin Hacılar karyesinden uzunca boylu sarıca sakallı arıkça yüzlü Ali ve Ağılcık karyesinden Mahmud Kethüda ve merkez müdîri Hamza Bey ve kayınbirâderleri yanlarında söylemişdir. …
30 Haziran 1887 tarihli belgede geçen isim;
Zile’nin Değerye karyesinden Tartoğlu İsmail
4 Temmuz 1887 tarihli belgedeki isimler;
Hacı Mustafa ve Şemseddin oğlu Bekir ve Halil oğlu Hüseyin ve Topal Ahmed oğlu Muhsin taraflarından ifâde ve tahkîkini Şeyhilik karyesinden müdîr-i sâbık Halil Kahyâ ve refîkim Ömer Efendi ve Abdülkerim işitdikleri.
Bu belgelerden ortaya çıkan o dur ki; Anşa Bacıyı şikayet edenlerin başında Hubyar Köyünden Hubyar Dedelerinden Ali efendi bulunmaktadır. Ali Eefendi, ilgili belgede Tekkeşin olarak geçmekte ise de o sırada Tekkeşin Temel oğlu Hıdır’dır. Ali Efendi bu şikayeti kendi başına mı yoksa Hubyar Tekkesi Şeyhinin bilgisi, onayı hatta yönlendirmesi ile mi yaptığı meçhuldür. Bunun yanı sıra Anşa Bacıyı komşu Sünni köyler ve Zile’nin Sünni idari yöneticileri bulunmaktadır.
Ali Kenanoğlu
10.01.2017
