Anşa Bacı ve ailesi neyle suçlandı
Anşa Bacı hakkında bir dizi şikayetlerde bulunulmuş ve bu şikayetler sonucunda 1887 yılında hakkında Tokat Merkez’de soruşturma yürütülmüştür. Bu soruşturma esnasında kimi şahitler ortaya çıkmış ve şikayeti destekleyen hatta daha da derinleştiren hususlarda Anşa Bacı ve çocuklarına türlü suçlamalarda bulunmuşlardır.
Öncelikle bu suçlamaların neler olduğuna bakıp arkasından bu şikayetleri yorumlayabiliriz.
- İslama ve Şeriata karşı gelip insanları dinden çıkartmak.
(Zile kazâsı ahâlîsine türlü hîle ve oyunlarla fitne salıp, dinden çıkartmaktadır. Bu dinden çıkarttıklarını kendisine bağlamakta ve İslama ve şerita aykırı fesatlıkları arttırmaktadır.) 23 Mayıs 1887 tarihli belge
- Oğlu Hasan’a Sırrullah deyip onun için Mehdilik iddiasında bulunmak.
23 Mayıs 1887 tarihli belge
- Halkı hileyle kandırıp 30 binden fazla taraftar toplamak.
(Zile kurâ ahâlîsini hile ve oyunlarla emri altına aldıkdan sonra civâr kazâlara ara sıra elli altmış atlı ile oğlunu çıkarıp kendilerine tabi olanların selamete kavuşup zulümden kurtulacakları hakkında bir çok ahmak aldatan sözlerle ahâlîyi iğfâl edip otuz binden fazla mürit tedârik etmişdir) 23 Mayıs 1887 tarihli belge
- Hile ve oyunlarla halktan para toplamak, hattâ cennet satmak ve günâh bağışlamak
23 Mayıs 1887 tarihli belge
( Ey Ayşe Bacı bey‘at etdirmekde olduğun tâifeniz Keçelilerin zenginlerinden para alarak cennet yerinden satmakda olduğun ihbârâtla anlaşılıyor ne sûretle ve kaçar lira mukâbilinde kimlere satdın ise saklama hakîkatini söyle?) 11 Temmuz 1887 tarihli belge
- Kendi müritlerini silahlandırmak
( Zülfikâr olan evler arandığı zaman birçok da silah bulunacaktır. 23 Mayıs 1887 tarihli belge )
- Halkı islamiyetten saptırmak, fitne çıkartmak
9 Haziran 1887 tarihli belge
- Kendisine tabi olmayanları kılıçtan geçirmekle tehdit etmek.
9 Haziran 1887 tarihli belge
- Örgütlenmesini büyütmek ve bölge illerine yayılmak.
Sivas ve Tokat ve Niksar ve Amasya ve Yozgat ve sâir civâr kazâlardaki Keçelilerin cümlesi bunlardan bey‘at eden sarrâc takımından olup erkek olarak elli binden fazla kişi bulunmaktadır. 12 Haziran 1887 tarihli belge
- Mezdek inancına yakın bir mezheb ortaya çıkartmak.
12 Haziran 1887 tarihli belge
- Acısu ve Karşıpınar Köyünü karargah olarak kullanmak
bu amaçla Karşıpınar köyünde birkaç yüz atı alabilecek ahır inşa etmek. 12 Haziran 1887 tarihli belge
- Bir anda 400 – 500 kişiyi toplayacak bir örgütlenme oluşturmak.
12 Haziran 1887 tarihli belge
- Silahlanmak, hayli silah bulundurmak.
7 Temmuz 1887 tarihli belge
- Bacı sıfatını kullanarak Sıraçların başında olmak
Bazı kimselerin başına keçe giyip Anşa Bacılıyız demeleri. 7 Temmuz 1887 tarihli belge . ( Sen böyle söylüyorsun ammâ Ayşe Bacı nâmını verdirmeniz muhbirlerin böyle ihbârâtını tasdîk etmez mi?) 7 Temmuz 1887 tarihli belge
Anşa Bacının yargılandığı günlerde 150 kadar Sıraç keçelinin Tokat’ta dolaşması. 18 Haziran 1887 tarihli belge
- Yarin yanağından gayri her yerde ve her şeyde ortak olmak
( …. halbuki sizin meslek ve mezhebenizce ayrı gayrı olmayıp umûmen iştirâk-i emvâl cârîdir diyorlar.) (Yarin yanağından gayri her yerde ve her şeyde ortak olmak düsturuna atfen)18 Haziran 1887 tarihli belge
- Anşa Bacının Ocak kurması ve kocasının Şeyhlik yapması.
( Kayınvâlidene Ayşe Bacı denmekde elbetde kayınpederinden intikâl etme bir gûnâ ocaklık olmalı bu ocağınız ne ocağı ise söyle?) 20 Haziran 1887 tarihli belge
- Tozanlı nâhiyesinde Hobyar Tekyenîşîni Ali Efendi’ye tâbi‘ olup sonradan ayrıca baş çekerek Hubyar Tekkesinden ayrılmak.
27 Haziran 1887 tarihli belge
- Dersim ve Acem elleriyle ilişki kurmaya çalışmak
Sivas Karabel’de yüz elli iki yüz kadar atlıya buluşup Dersim ve Acem taraflarına gitmek istedikleri. 20 Haziran 1887 tarihli belge
- Sol elleriyle sakal ve bıyıklarını tarayarak özel işaretleşmek.
30 Haziran 1887 tarihli belge
- Kendisine biat etmeyen ve sırlarını açığa çıkarak kişiyi öldürtmek.
1 Temmuz 1887 tarihli belge
- İşkence yapmak.
(… merkûm Duman’ı haps edip direğe sararak işkence eylediklerini.. ) 4 Temmuz 1887 tarihli belge
- Eşinin mezarını Türbe haline getirmek.
(Ayşe Bacı’nın zevci Tablacı Veli’nin üzerine türbe yapıp yeşil örterek e‘izze-i kirâmdan bir zât şekline koyduklarından.) 9 Temmuz 1887 tarihli belge
- Kadınlara yapılan en kolay iftira olan çeşitli ahlaki konulardaki suçlamalar
Belgelerdeki şikayetlere konu olan ve özetlemeye çalıştığımız bu 24 madde Mahkemeye intikal etmiş şikayet ve şahitlikler ile yargılama esnasında Anşa Bacı, Damadı ve çocuklarına sorulan sorulardan oluşmaktadır.
Yapılan şikayerleri 7 ana başlıkta toplayabiliriz bunlar;
- İslam ve Şeriata karşı gelip normal Kızılbaşlardan daha fena bir inanç sistemi oluşturmak, Merkezi otoritenin kabul ettiği ve kendisinin de bağlı bulunduğu Hubyar Tekkesine dahi karşı gelip ayrı baş çekmek.
- Oluşturduğu inanç sistemine uygun bir Tekke ve Ocak oluşturup, taliplerini bu merkezde toparlamak
- Köy köy gezerek örgütlenmesini güçlendirmek ve 50 bini bulan bir sayıya ulaşmak
- Taliplerini silahlandırmak, istediği anda 400-500 kişiyi bir araya getirebilecek bir örgütlenme oluşturmak.
- Yardım toplamak, gelir elde etmek için halkı kandırmak, bu amaçla cennetten yer dahi satmak
- Oğlu Hasan’a sırrullah adını verip onun Mehdi olduğunu yayamak
- Kendisine tabi olmayıp ikna olmayanlara karşı zor kullanmak, tehdit, işkence ve öldürme gibi her türlü zorbalığa başvurmak.
Aslına bu yedi ana başlığın özeti ise; Anşa Bacının Osmanlı’nın merkezi otoritesine ve onun kabul ettiği inanç sistemine karşı kendi inanç sistemini korumak ve Osmanlının asimilasyona tabi tuttuğu Hubyar Sultan yolunun bozulmasına karşı çıkıp o yolu Hubyar Ocağı talipleriyle birlikte yaşatmaya çalışmak.
Tüm suçlamaları incelediğimizde bütün derdin Osmanlı’nın Merkezi yapısına karşı koymak olduğunu, asimilasyona ve Osmanlının dayattığı inanç sistemine karşı mücadele etmek ve kendi inanç sistemini korumak olduğunu görüyoruz.
Suçlamaların tamamı bu duruma gerekçe uydurmak dahası Anşa Bacıyı suçlayabilecek ve onun cezalandırılmasını meşru kılacak gerekçeler oluşturmaktan ibarettir.
Nitekim yargılama sonucunda Anşa Bacı ve ona tabi Sıraç Keçelilerin silahlandığına ve Osmanlıya karşı bir başkaldırı hazırlığında olduklarına yönelik hiçbir bulguya rastlanmamıştır. Bu durum tutanaklara da yansımıştır. ( … gerçi ihbâr olunduğu vechile hânelerinden esliha zuhûr etmemiş (silahlandıkları ortaya çıkmamış) ve mehdîlik sırrına dair dahi bir serişte (ip ucu) alınamamış … 23 Ağustos 1887 tarihli belge )
Bir silahlanma girişiminde olunması ve mehdilik gibi iddialar ispatlanamamış olsa da Anşa Bacılıların ayrı bir Ocak ve Tekke oluşturmaları tehlikeli bulunup cezalandırılmasına karar verilmiştir. (Mezbûre ile oğullarının beyân olunan ahvâl-i mefsedet-kârânelerine göre (bozguncu, münafık hallerine göre) bunların mahallinde ikâmetleri câiz olamayacağından Şam’da iskân etdirilmek ve âhar (başka) mahalle savuşmalarına meydan verilmemek üzere mezbûrenin muharrerü’l-ism üç nefer oğlu ve bir damâdıyla bunların evlâd ü iyâllerinin doğruca Şam’a gönderilmeleri müttehiden tensîb olunmağla ol vechile îfâ-yı muktezâsının cevâben Dahiliye Nezâreti’ne teblîği tezekkür kılındı. 23 Ağustos 1887 tarihli belge )
Ali Kenanoğlu
28.12.2016
