Ali Kenanoğlu’ndan Harabati Baba Dergahı’ndaki İşgale İlişkin Kuzey Makedonya Cumhuriyeti Başbakanı Zoran Zaev’e Mektup

Kuzey Makedonya Cumhuriyeti’nde bulunan Harabati Baba Dergahı radikal İslamcı gruplar tarafından 2002 senesinde işgal edilmişti. Aradan geçen 17 yıla rağmen radikal İslamcılar 24.000 metrekarelik dergahtaki varlığını sürdürürken, dergahın asıl sahibi olan Alevi-Bektaşiler, silah zoruyla 80 metrekarelik bir alanda ibadet etmeye mahkum edilmişlerdir. 

Konuyu Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Nuri Ersoy’un yanıtlaması talebiyle hazırladığı soru önergesiyle meclis gündemine taşıyan HDP İstanbul Mv. Ali Kenanoğlu [1], Kuzey Makedonya Cumhuriyeti Başbakanı, İçişleri Bakanı, Adalet Bakanı ve Kültür Bakanı’na ithafen konuya ilişkin birer mektup kaleme aldı.

Sabotaj eylemlerinden Alevi-Bektaşi kutsallarını hiçe sayan yaklaşımlarına, dergah arazisinin mezar yeri olarak satılmasından meydanevinde ezan yayını yapılmasına kadar işgalci selefi grubun dergaha verdiği zarara değinen Kenanoğlu, Kuzey Makedonya Cumhuriyeti yetkililerin konuyla ilişkin tutanak tutmaktan öte bir girişimde bulunmadıklarına da dikkat çekti. 

Kenanoğlu, mektuplarda, dergahtaki silahlı grubun kendilerine ait bir birim (tetikçileri) olduğunu itiraf eden Makedonya İslam Dini Birliği adlı yapının TİKA ile birlikte dergahta restorasyon adı altında kimi çalışmalar yürüttüğüne ve bu yolla dergahtaki Alevi-Bektaşi hafızasının kırımdan geçirilerek bölgede yaşayan Alevi-Bektaşilerin hafızasızlaştırılmaya çalışıldığının altını çizdi.

Alevi-Bektaşileri bağımsız bir inanç grubu olarak tanımayan Kuzey Makedonya Cumhuriyeti, Alevi-Bektaşileri bir inanç grubu olarak tanımak yerine – Alevi Bektaşilerin ısrarla reddediyor olmalarına rağmen- İslam Dini Birliği Çatısı altında ele almaktadır. 

Kuzey Makedon hükümetinin hem işgal konusundaki sessizliğine hem de bu bölgede yaşayan Alevi-Bektaşilerin asimilasyoncu Makedonya İslam Dini Birliği’nin insafına terk edilmesine vurgu yapan Kenanoğlu, işgalin AİHM’e taşınması sonrasında AİHM’in konuya ilişkin 2018’de aldığı kesin kararı hatırlattı. AİHM’in Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin 9 ve 11. maddelerinin ihlal edildiği yönünde kesin karar aldığını ifade eden Kenanoğlu, bu kararın henüz Kuzey Makedon hükümeti tarafından hayata geçirilmediğini yetkililere yazdığı mektupta belirtti.

2015 yılında dergaha bir ziyaret gerçekleştirip işgali yerinde gözlemlediğini belirten Kenanoğlu, Avrupa Birliği üyesi olma yolunda ilerleyen Kuzey Makedonya Cumhuriyeti’nin Alevi-Bektaşiler nezdinde sergilediği inanç özgürlüğü pratiklerinin bu kapsamda belirleyici olacağına vurgu yaparak konunun takipçisi olacağını söyledi.

Kenanoğlu’nun Kuzey Makedonya Cumhuriyeti Başbakanı Zoran Zaev’e yazdığı mektubun İngilizce ve Türkçe hali:

Sayın Başbakan,

1538 yılında, Makedonya’nın Kalkandelen (Tetova) kentinde kurulan Harabati Baba Dergahı (Sersem Ali Dede Baba Tekkesi) Alevi-Bektaşi’ler tarafından asırlar boyu ibadet mekânı olarak kullanılmıştır.

2002 yılı itibariyle ise, Müslüman Selefi gruplar tarafından gerçekleştirilen silahlı bir baskınla dergahın tamamına tekabül eden 24.000 m2’lik alan işgal edilmiş ve Alevi-Bektaşiler silah zoru ile dergahta türbelerin bulunduğu 80 m2’lik bir alanda ibadet etmek zorunda bırakılmışlardır.

Bununla birlikte, dergahta bulunan post, çerağ gibi Bektaşiliğin kutsal simge unsurları dışarı atılmış ve peşi sıra da bir Alevi-Bektaşi dergahı olan Harabati Baba Dergahı’nın ibadet yeri olan meydan evine işgal ile birlikte hoparlörler takılarak ezan yayını başlatılmıştır.

2010 yılında gerçekleştirilen kundaklama ile Bektaşilerin yaşadıkları türbelerde yangın çıkmış ve türbe yapıları ciddi hasar görmüştür.

2002 yılında dergahı işgal eden silahlı grubun üyesi olan ve dergahı ziyarete gelenlere birçok yerde savaşmış bir komando olduğunu ifade eden C.S., dergahtaki varlığını sürdürmekte ve hem dergaha ibadet etmeye gelen hem de dergahta faaliyet yürüten Alevi-Bektaşiler için ciddi bir tehdit teşkil etmektedir. İbadet etmek için dergaha gelen Alevi Bektaşiler ile birlikte yapıyı turistik amaçlı ziyarete gelen kişiler zaman zaman bu şahsın direkt saldırısına maruz kalmışlardır. Fakat, yaşananlara rağmen Makedon polisi bu saldırgan hakkında tutanak tutmanın ötesinde herhangi bir girişimde bulunmamıştır.

Makedonya İslam Dini Birliği, Makedon yetkili kurumlarına başvuruda bulunarak Harabati Baba Dergahı’nın kendilerinin bir birimi olduğunu belirterek adeta dergahtaki silahlı şahsın kendilerine çalışan bir tetikçi olduğunu itiraf etmiştir.

Harabati Baba Dergahı’nda işgalci olan yapıyı birimi olarak addeden Makedonya İslam Dini Birliği, dergahın arazilerini parselleyip para karşılığı mezarlık yeri olarak satışa sunmaktadır.

Tüm bunların yanısıra Türkiye Cumhuriyeti Kültür ve Turizm Bakanlığı’na bağlı TİKA, Makedonya İslam Dini Birliği’yle işbirliği yapmakta bir beis görmemiş ve gerçekleştirdiği işbirliğiyle dergahın mimarisinde yer alan Alevi-Bektaşilere ait hafıza unsurlarını, izlerini yok edecek müdahaleleriyle dergahta ‘’restorasyon’’ çalışmalarına başlamıştır.

Makedonya sınırları içerisinde yaşayan Alevi toplulukları, reddetmelerine rağmen, Makedonya İslam Dini Birliği çatısı altında ele alınmış, bir diğer deyişle, Bektaşilerin ayrı bir dini topluluk olarak bağımsız olma yönündeki başvuruları Kuzey Makedonya Cumhuriyeti tarafından kabul edilmemiştir. Harabati Baba Dergahı’nın işgali sonrasında 48044/10,75722/12 ve 25176/”3 nolu dosyalarla işgalin AİHM’e taşınmasıyla AİHM, AİHS’in 9.ve 11.maddelerinin ihlal edildiği yönünde Eylül 2018’de kesin karara varmıştır. Fakat, Kuzey Makedonya Cumhuriyeti, karara koşut uygulamaları hayata geçirmektense Bektaşileri Makedonya İslam Dini Birliği çatısı altında görmekten vazgeçmemiştir.

Bir diğer deyişle, TİKA, Makedonya İslam Dini Birliği ile ortak yürüttüğü restorasyon sürecinde bu grupların dergahtaki işgalci varlığına rağmen herhangi bir sorunla karşılaşmadan restorasyon faaliyetlerini sürdürebilmiştir. Bu süreç, Alevi-Bektaşilerin talep ve ısrarları sonucunda Birleşmiş Milletler tarafından alınan, dergahın Alevi-Bektaşilere iade edilmesi yönündeki karara rağmen yürütülmüştür.

Tüm bunlarla birlikte, son günlerde Makedon devletine bağlı resmi kurumlar tarafından dergahta yürütülen kazı çalışmaları da yine göze çarpmaktadır. Kazının amacına ve mahiyetine ilişkin sorulan sorular ise kazı çalışmalarını yürüten kişilerce yanıtsız bırakılmıştır.

Bu sebeplerden ötürü, başta Makedonya’da ve bölgede yaşayan Alevi-Bektaşiler olmak üzere, dünya üzerindeki bütün Alevi-Bektaşiler için yaklaşık beş yüz yıl öncesine kadar uzanan geçmişiyle hafıza-mekan ve ibadethane olma özelliği taşıyan Harabati Baba Dergahı’nın, ortaya çıkan tablo itibariyle, taşıdığı geleneğin korunabilmesinin ve bu geleneğin yeniden üretilebilmesinin koşulları her geçen gün yitip gitmektedir ve beş asrı devirmenin arifesinde olan bir toplumsal-tarihsel bellek bir çeşit kırım tehlikesiyle karşı karşıya bırakılmış durumdadır.

Hükumetinizin bu yaşananlara sessiz kalmamasını ve gerek tarihi kültürel varlıkların korunması gerekse de inanç özgürlüğü kapsamında konuya müdahele ederek Alevi – Bektaşi toplumunun gasp edilen haklarını korumanızı rica ediyoruz.

Avrupa Birliğine girme yolunda ilerleyen ülkenizin Avrupa Birliğinin temel değerlerinden olan İnanç özgürlüğüne bağlı olduğunun bir göstergesinin de ülkenizde yaşayan Alevi – Bektaşi toplumunun yaşadıkları olacaktır.

Ülkenizde bulunan başta Harabati Tekkesi olmak üzere pek çok Alevi – Bektaşi tekkesinin inanç özgürlüğünden yoksun bırakıldığını ve TİKA ile birlikte bir asimilasyon politikasına tabi tutulduklarını bizzat 2015 yılında ülkenize yapmış olduğum ziyarette gözlemledim.

Sayın Başbakan, Hem Alevi – Bektaşi İnancına mensup bir Milletvekili hem de İnsan hak ve özgürlükleri konusunda çalışan bir aktivist olarak konunun gerek Türkiye, gerek Makedonya gerekse de Avrupa Birliği nezdinde de takipçisi olacağımızı bilmenizi istiyoruz.

Yaşanan olumsuzlukların tarafınızdan bir müdahale ile inanç özgürlüğü kapsamında düzeltileceği yönündeki umudumu koruyarak çalışmalarınızda başarılar diliyorum.

Selam ve saygılarımla

Ali KENANOĞLU

İstanbul Milletvekili